ks. prof. Tomasz Jelonek
Najlepsze polskie kompendium
Człowiek w odróżnieniu od wszystkich innych bytów widzialnego świata podlega nie tylko prawom fizycznym (rządzącym całym widzialnym światem) i fizjologicznym, które rządzą światem materii ożywionej, lecz także prawom moralnym, które wynikają z posiadania przez człowieka rozumu i wolnej woli. Człowiek w swoim świadomym postępowaniu kieruje się rozpoznaniem, które dokonuje się w rozumie i decyduje się na wykonanie czynu lub jego zaniechanie w zależności od wyboru woli. Czyny ludzkie dokonane przy użyciu rozumu i woli są czynami w pełni ludzkimi, jeżeli któregoś z tych czynników brakuje możemy mówić czynie człowieka, ale nie o czynie ludzkim.
Konsekwencją czynów ludzkich jest odpowiedzialność. Każdy czyn ludzki ma bowiem szczególną właściwość moralną, jest zły lub dobry. Miarą natomiast dobra i zła są zasady moralne odbierane przez działającego jako obiektywna rzeczywistość od niego niezależna, ale w każdym wypadku istniejąca, choć nie zawsze do końca rozpoznana. Wybierając zatem czyn w aspekcie dobra lub zła moralnego człowiek za ten czyn odpowiada.
Omówiona sytuacja rodzi cały szereg zagadnień, takich jak natura moralności i jej praw, pochodzenie norm moralnych i ich normatywności, zakres odpowiedzialności, a przede wszystkim konkretny kształt zasad, jakie człowiek ma w swym moralnym postępowaniu zachowywać. Na te i inne tym podobne pytania człowiek od początku szukał właściwej odpowiedzi, formułując ją w ramach poznania mitycznego, które w dziejach ludzkiego poznania pojawiło się jako pierwsze, a następnie na terenie myśli filozoficznej, w której poszukuje się wyjaśnienia całej rzeczywistości przez odwołanie się do przyczyn ostatecznych i poszukuje rozwiązań osiągniętych światłem naturalnego rozumu. Na temat omawianych zagadnień zabiera także głos teologia, której źródłem w odróżnieniu od filozofii jest objawienie Boże. Człowiek, który postawił sobie nauki przyrodnicze za jedyna normę poznania, próbował na tym polu także rozwiązywać zagadnienia moralne, choć one do tego zakresu poznawczego nie należą, a ewentualne odpowiedzi były przemycaniem jakiejś gatunkowo kiepskiej filozofii.
Filozoficzne badanie zagadnień moralności określane jest jako etyka i jak to ma miejsce w filozofii przybrało w dziejach ludzkości bardzo zróżnicowane formy. Dlatego śledzenie historii etyki jest obszerną dziedziną wiedzy, która pozwala w gąszczu wielorakich wypowiedzi odnajdować poznanie prawdy dotyczącej moralności czynów ludzkich od strony normatywnej i praktycznej.
Wydawnictwo PETRUS proponuje nam niezwykle cenną pozycję wprowadzającą w zagadnienie historii etyki autorstwa znanego specjalisty w zakresie etyki filozoficznej i jej dziejów, jakim jest ks. profesor Tadeusz Ślipko SJ, autor wielu bardzo pożytecznych dzieł w swojej specjalności.
Otrzymujemy zarys całej historii etyki od czasów starożytnych do epoki współczesnej, uwzględniający szeroki wachlarz poglądów głoszonych przez filozofów różnych orientacji, a w szczególności związanych z myślą chrześcijańską, o których oficjalna nauka nie zawsze chce pamiętać.
Historia ks. Ślipki jest pierwszą historią etyki napisaną w Polsce i dlatego uwzględnia jeszcze jeden zakres tematyczny, którego bezskutecznie można szukać w innych tego rodzaju dziełach, a mianowicie dostrzega i omawia osiągnięcia w dziedzinie etyki dokonane przez myślicieli polskich.
Bardzo cenną częścią tej książki jest także omówienie sylwetki i osiągnięć jej Autora dokonane przez ks. Romana Darowskiego SJ, jest to także uzupełnienie historii etyki, do której ks. Ślipko ma zupełne prawo wejść z dużym dorobkiem, a nie czyni tego w swoim przedstawieniu w myśl zasady nemo iudex in sua causa.